Hoe we verdeeldheid in Nederland omzetten in verbinding

Na bijna 100 jaar werken aan vrede en veiligheid wereldwijd, richten we sinds 2023 ook onze pijlen op het verminderen van polarisatie in Nederland. Want hoewel ons land vooral bekend staat om tolerantie zien we de maatschappij verharden. Er wordt steeds minder naar elkaar geluisterd, met verdeeldheid, polarisatie en soms zelfs geweld tot gevolg. We blijven steeds meer in onze eigen bubbel, en komen niet genoeg in contact met ‘de ander’. Door de dialoog aan te gaan doorbreken we de onzichtbare muren tussen mensen.

‘Wel even jullie schoenen uitdoen’, zegt Hakan Özkuzugüdenli, terwijl hij een groep nieuwsgierige bezoekers verwelkomt in de Mescidi Aksa moskee. Hakan is de vicevoorzitter van het Turkse gebedshuis, dat gelegen is in de Haagse Schilderswijk. Met oprechte interesse stelt de groep hem allerlei uiteenlopende vragen: Wat betekenen die tekens op de muur? Waar zijn de vrouwen in de moskee? En hoe komt het dat het vooral op vrijdag hier druk is? Hakan beantwoordt alles geduldig en vriendelijk. ‘Ik wist wel dat vrijdag een heilige dag was voor moslims, maar nu weet ik ook waaróm’, zegt een van de deelnemers enthousiast als hij weer naar buiten komt.

Zorgen om polarisatie in Nederland

De moskee is de eerste stop tijdens de Breaking the Walls Experience, een groepswandeling door verschillende wijken in Den Haag. Deze experience, een samenwerking met Stichting BBIS, is de kick-off van het werk dat Mensen met een Missie sinds kort in Nederland doet om polarisatie te verminderen. Hard nodig, want uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat driekwart van de Nederlanders zich zorgen maakt over de toename van polarisatie in het land. Niet gek gezien het steeds fellere politieke en publieke debat. Vooral als het gaat om onderwerpen als klimaat, stikstof en immigratie lopen de gemoederen in de politiek en op sociale media vaak hoog op.

Uit datzelfde onderzoek van het SCP blijkt ook dat de helft van de Nederlanders heeft het gevoel op zijn of haar woorden te moeten letten. En dus gaan we moeilijke discussies liever uit de weg, en blijven we steeds vaker in onze eigen comfortabele ‘bubbel’. Maar precies dát werpt onzichtbare muren op en zorgt voor verdeeldheid. Tussen links en rechts, hoogopgeleid en laagopgeleid, arm en rijk, gelovig en ongelovig. We omringen ons vooral met gelijkgestemden en komen weinig in contact met mensen met een andere achtergrond of mening. Vooroordelen worden hierdoor versterkt en in stand gehouden.

Uit je bubbel komen

Tijdens de Breaking the Walls Experience blijkt dat René Lotte (63) uit Loosduinen en Ali Kammyte (49) uit de Schilderswijk dit sentiment herkennen. René: ‘Ik vind het best lastig om uit mijn bubbel te komen. Ik merk dat ik vaak al denk te weten hoe iemand in elkaar steekt, zonder die persoon echt te kennen. Ik moet erop letten dat ik mensen niet in hokjes stop.’ Ook Ali is zich bewust van zijn aannames: ‘Ik had best wel wat vooroordelen over sommige bevolkingsgroepen. Ik dacht dat zij erg gesloten waren en dat het moeilijk zou zijn met hen in contact te komen.’

Met maar liefst 130 verschillende nationaliteiten is Den Haag volgens cijfers van het CBS de meest gesegregeerde stad van Nederland. Inwoners van het Statenkwartier komen bijvoorbeeld nauwelijks in de Schilderswijk, en Scheveningers zie je niet zo snel in Bezuidenhout. Om deze verdeeldheid tegen te gaan en mensen met elkaar in contact te brengen organiseren we hier de Breaking the Walls Experience. Deelnemers bezoeken wijken waar ze anders nooit komen, en met behulp van onze dialoogexperts gaan de wandelaars en wijkbewoners dieper met elkaar in gesprek. Ze worden aangemoedigd hun eigen bewuste en onbewuste vooroordelen over de ander te onderzoeken en bespreken. Zo stappen ze uit hun bubbel en maken écht contact met mensen die ze anders nooit zouden spreken.

Openstaan voor de ander

Nienke Vierstra, dialoogexpert van Mensen met een Missie, werkt ook in Uganda en Indonesië en ziet overeenkomsten met Nederland op het gebied van polarisatie: ‘Hier heersen net zo goed schadelijke overtuigingen en vooroordelen. De afgelopen tijd gaat het veel over het conflict in Gaza en over de recente verkiezingen. Onderwerpen waar mensen héél verschillend over denken. In plaats van zulke gebeurtenissen ons te laten verdelen, is het zaak dat we de verbinding blijven opzoeken. Door open te staan voor de ervaring van een ander en de dialoog aan te gaan kun je nieuwe inzichten opdoen, anders naar dingen gaan kijken, en meer begrip krijgen voor de ander.’

Het conflict in Gaza komt tijdens de Breaking the Wall Experience ook ter sprake in een gesprek tussen René en Ali. René uit zijn zorgen: ‘Ik ben bang dat als de oorlog in de Gazastrook zo doorgaat, dat dat ook gaat etteren hier in Nederland.’ Ali begrijpt die angst: ‘We zien hier in de Schilderswijk zeker toegenomen spanningen door wat er in Gaza gaande is.’ Ali vertelt hoe hij daarmee omgaat: ‘Samen met een aantal andere moslims uit de wijk ben ik met een bosje bloemen langsgegaan bij Joodse buurtbewoners. We wilden hen laten weten dat ze erbij horen, dat we hun emoties en angsten begrijpen.’ In de meeste gevallen werden de mannen goed ontvangen maar bij sommigen bleef de deur dicht. ‘Misschien dat de angst en vooroordelen toch te groot waren. Dat ze moslims voor de deur zagen staan en de deur niet open durfden te doen. Dat begrijp ik ook. Maar dat soort acties, net als deze wandeling, werken wel. Als een kiezel die in een vijver wordt gegooid, waarbij de positieve impact als rimpelingen in het water steeds verder uitdijen.’

Praten helpt écht

De dialoogoefeningen zorgen ervoor dat mensen die anders nooit met elkaar contact zouden komen, écht met elkaar in gesprek gaan. Met vragen, stellingen en tips inspireert Nienke de deelnemers aan de wandeling om moeilijke onderwerpen te bespreken. Zo daagt ze hen uit stil te staan bij de basisbehoeften en gevoelens van de mens, en die in zichzelf en de ander te herkennen. Samen denken ze na over de vooroordelen die ze zelf hebben en over hoe vaak ze eigenlijk met ‘de ander’ in contact komen. René: ‘Zonder deze wandeling was ik waarschijnlijk nooit met Ali in gesprek gegaan. Maar als ik hem nu weer tegen zou komen in de stad, zou ik wel een bakje koffie met hem willen doen!’

Mensen met een Missie in Nederland

De Breaking the Walls Experience is een idee van Itai Cohn van Stichting BBIS, en is één van de activiteiten die Mensen met een Missie in Nederland inzet om onzichtbare muren tussen mensen te doorbreken. Deze activiteit wordt mede mogelijk gemaakt door de ASN Foundation. Daarnaast organiseren we ook activiteiten met buurtcentra en zijn we actief op MBO Utrecht in Kanaleneiland: een school van 1500 leerlingen met allerlei verschillende achtergronden. Tijdens diverse sessies leren zij hoe ze moeilijke onderwerpen bespreekbaar maken en hoe ze een constructief gesprek kunnen voeren, met elkaar én hun leraren.