Discriminatie en geweld door de politie is in Kenia dagelijkse kost. De jonge moslimbevolking wantrouwt de overwegend christelijke politiemacht. Ondertussen misbruikt terroristische organisatie Al Shabaab de onrust. En roept op om de ongelovige indringers te vermoorden. In deze schijnbaar uitzichtloze situatie weet Phyllis vertrouwen te creëren tussen jongeren en politie.
Stel je voor. Je hangt met je vrienden ’s avonds rond op straat om aan de hitte van jullie kleine, volle huis te ontsnappen. In de verte is onrust, geschreeuw. Er wordt een schot gelost. De politie patrouilleert. Dan worden jij en je vrienden zonder pardon en met harde hand opgepakt en in de cel gesmeten.
Het was de dagelijkse werkelijkheid voor Phyllis en vele inwoners van de Keniaanse steden Kwale en Mombassa. De regio waarin deze steden liggen, is altijd al achtergesteld. De overheid was er afwezig en investeren in openbaar onderwijs werd niet gedaan. Met als gevolg dat de inwoners slecht of niet zijn opgeleid. Er is weinig werkgelegenheid en er heerst armoede.
“De overheid wordt gezien als een indringer”
Vertelt Phyllis, de 47-jarige directrice van het Kenya Community Support Centre (KECOSCE)
Zij startte met steun van Mensen met een Missie een project om hierin verandering te brengen. Met succes.
De situatie in Kenia
Phyllis schetst ons de situatie in haar land: “Het weinige werk in onze regio wordt vaak aan christenen gegeven. Zij komen af op het toerisme in de kustplaats Mombassa. Zij zijn wel goed opgeleid. Ook bij de politie en overheid worden daarom meer christenen aangenomen. Dit leidt tot spanningen. En daar speelt AL Shabaab slim op in.”
Ze misbruiken de ongelijkheid en het geloof om te overtuigen dat christenen het probleem zijn. Christenen zijn volgens hen schuldig aan de armoede, werkloosheid en uitzichtloosheid van de moslims. Islamitische scholen sprongen in het gat dat de overheid liet vallen op het gebied van onderwijs. In deze Madrassas en in de moskeeën werd opgeroepen tot de jihad. Radicale denkbeelden werden gepromoot en christenen kregen het stempel ongelovig. “Dit leidde tot extra geweld”, vervolgt Phyllis.
“Onder het motto ‘vermoord de ongelovige indringers’ werden aanslagen gepleegd. Het antwoord? Hard politieoptreden. Met veel onschuldige slachtoffers.
Laagopgeleide islamitische jongeren die niets met het geweld te maken hadden, werden opgepakt en omgebracht. “En zo zaten we in een vicieuze cirkel. Het negatieve beeld van de politie werd versterkt, de haat tegen de christenen groeide, waardoor AL Shabaab weer makkelijker jongeren kon rekruteren.”
Jongeren hebben nu de mogelijkheid om in gesprek te gaan met de lokale politie en te leren van community policing.
FOTOGRAFIE:
NINA OOSTERVEER
Het doorbreken van een vicieuze cirkel
Phyllis wist deze spiraal te doorbreken. Ze startte drie jaar geleden met een onderzoek. “We vroegen duizend jongeren naar hun beeld van de politie. En hoe ze denken over thema’s als veiligheid. Wat bleek? Ze kwamen nooit op een politiebureau. Maar hun beeld van de politie was wel heel negatief. ‘De politie is corrupt, slecht en zal je doden’, vertelde een jongere mij. En dat beeld wordt van generatie op generatie doorgegeven.”
Phyllis was verrast dat de jongeren tegelijk vertelden dat ze niet zonder de politie kunnen. “Als je blauw op straat ziet, voel je je een beetje veiliger, ook al weet je dat ze corrupt zijn, gaven ze aan. En ook: We hebben de politie nodig. Anders zijn we helemaal overgeleverd aan criminelen en de terroristen van Al Shabaab.”
Ook de politie vroegen ze naar hun ervaring en denkbeelden. Phyllis: “Zij gaven de gemeenschappen de schuld van de slechte veiligheidssituatie in de regio. Ze voelden zich niet gesteund in hun werk. Ze vertelden ons: ‘Inwoners verwachten van ons bescherming, maar tegelijk geven ze ons geen informatie. Hoe kunnen we ons werk dan goed doen?’ De politie was gefrustreerd over de relatie met de gemeenschappen. En bang dat mensen Al Shabaab ondersteunen.”
De aanpak van Phyllis en KECOSCE
“We zagen een duidelijke kloof tussen de politie en de gemeenschap. Een kloof die mede ontstond doordat de mensen niet weten hoe ons rechtssysteem werkt. En wat ze kunnen verwachten van de politie. Omdat de politie zichtbaar is in de straten en wijken, kreeg de politie overal de schuld van. Blijkt een minister corrupt, dan krijgt de politie de schuld. Dat inzicht bepaalde ons startpunt. Het delen van kennis van en over elkaar.”
Het Kenya Community Support Centre startte een samenwerking tussen gemeenschappen en dertien politiebureau’s. Drie in Kwale en tien bureau’s in Mombassa. Ze gaven voorlichting over de verschillende afdelingen binnen de politie, hun verantwoordelijkheden en taken. En legden uit hoe rechtsspraak werkt.
“Met een aantal religieuze en traditionele leiders bezochten we politiemedewerkers om ze te vertellen over de cultuur en gebruiken van de gemeenschappen. En dan vooral die van de jongeren. Met inwoners bezochten we de politiebureaus. We doorbraken de mythe. De mythe dat de politie alleen slecht en corrupt is. Zo lieten we het vertrouwen tussen de gemeenschappen groeien. Dat was een lang proces, dat zeker niet vlekkeloos verliep.”
De vervolgstap was het oprichten van gemeenschapsraden. “Voor elke gemeenschap een kwam er een raad”, vertelt Phyllis. Deze raden bestaan uit religieuze en traditionele leiders en vrouwen. Maandelijks komen deze raden en de agenten bijeen op het politiebureau van die regio.
“De politie bespreekt de status van de zaken waaraan ze werkt. Legt uit waarom iemand die verdacht is nog vrij rondloopt. Dat de verdachte vrij is tot de zaak voorkomt, en niet omdat de verdachte smeergeld heeft betaald. Het is belangrijk om uit te leggen dat een verdachte bepaalde rechten heeft totdat een rechter bepaalt dat iemand schuldig is.”
Dit werkt goed. “We zien dat het beeld dat de politie en de gemeenschappen van elkaar hadden aan het kantelen is. De samenwerking neemt toe en dit doet de veiligheidssituatie goed.”
Jongeren, de belangrijkste partij
We hebben het nog niet gehad over de jongeren. Zij zijn eigenlijk de belangrijkste partij. Het zijn de jongeren die het meest slachtoffer zijn van onnodig politiegeweld en doelwit zijn van ronselende strijders. Voor hen startte Phyllis een jongerenforum. “In het forum gaan jongeren met de politie in gesprek. Ook bezoeken ze politiebureaus om te bouwen aan vertrouwen. Ze moeten elkaar gaan zien als partners for peace.”
En dan de WhatsApp-groepen. Ook dit was een lang proces vertelt de directrice. “Per politiebureau zetten we met jongeren en de politiecommissaris een WhatsApp-groep op. De jongeren komen geregeld op het politiebureau om vrijwilligerswerk te doen. Ze zien de politie inmiddels als een dienst die er voor hun is. Maar waar ze ook zelf aan moeten bijdragen. Als er nu een jongere wordt opgepakt, kunnen ze daarover direct met de commissaris in gesprek. Zo worden misverstanden uit de weg geruimd en neemt onnodig politiegeweld af.”
Niet iedereen is blij met de activiteiten van Phyllis en haar team. Het werk is dan ook niet zonder gevaar. Toch blijven ze zich inzetten. Wat houdt Phyllis gemotiveerd?
“Vorige week zei iemand mij: ‘Ik slaap de laatste tijd zo goed, omdat ik niet word gewekt door vuurgevechten.’ Dat geeft mij de motivatie om door te gaan.”
Het programma van Mensen met een Missie in Kenia wordt mede mogelijk gemaakt door financiering uit het Mensenrechtenfonds van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken. Samen met de Kenya Community Support Centre en de Inter-Religious Council of Kenya werken we aan het voorkomen van rekrutering van jongeren door terreurgroepen. En de promotie van religieuze tolerantie tussen de verschillende geloofsgroepen.
