Verslag van de jaarlijkse AMA-dag in Nieuwkuijk

Op vrijdag 23 september kwamen zo’n veertig vertegenwoordigers van religieuze instituten bijeen op de jaarlijkse AMA-dag, net als vorig jaar in de Mariënkroon in Nieuwkuijk. Thema dit jaar was gelijkwaardigheid. De Adviescommissie Missionaire Activiteiten (AMA) heeft dit thema altijd hoog in het vaandel gehad, maar nu wordt daar heel concreet invulling aan gegeven. Op de AMA-dag waren twee internationale religieuzen aanwezig die als kandidaat-lid zijn toegetreden tot de AMA: zuster Sabina Pathrose van de Good Shepherd Sisters uit India en zuster Agatha Chikelue van de Daughters of Mary Mother of Mercy uit Nigeria.

Gelijkwaardigheid

Gelijkwaardigheid is iets waar we hard aan werken, maar waarvan we weten dat het moeilijk te bereiken is in de werkelijkheid van alledag. Onze wereld is gebouwd op ongelijkwaardigheid, die vaak oude en hardnekkige wortels heeft. In de missionaire traditie is die ongelijkwaardigheid tastbaar aanwezig. Het streven is altijd geweest naar gelijkwaardigheid tussen bijvoorbeeld congregaties hier en overzeese provincies, tussen religieuzen binnen één en dezelfde congregatie. Maar gezien de verschillen in achtergrond, kennis en financiën was dat lang niet altijd haalbaar. Inmiddels is daar veel in veranderd. En er worden nog steeds stappen gezet in de goede richting.

De AMA-commissie heeft afgelopen jaar zo’n stap gezet door religieuzen uit de landen waarin AMA actief is uit te nodigen om lid te worden van de commissie. Zo wordt niet alleen het streven naar meer gelijkwaardigheid handen en voeten gegeven, maar wordt ook nieuwe en levende kennis uit de missionaire praktijk in de commissie ingebracht. Op de AMA-dag waren de twee eerste buitenlandse leden aanwezig. Zij werden aan de aanwezige religieuzen voorgesteld in een gezamenlijk interview.

Zuster Sabina Pathrose

Zuster Sabina Pathrose uit India kent AMA al lang. Ruim twintig jaar geleden werkte zij al in een project in Zuid-India dat door AMA werd gesteund. Haar jaren als lid van het Generaal Bestuur van de Good Shepherds hebben haar een ruime blik gegeven. “Ik weet nog goed dat ik voor het eerst op bezoek kwam bij onze zusters in de Filipijnen. Het trof mij hoe gelijkwaardig zij met elkaar omgingen. Ik realiseerde mij toen hoeveel invloed het kastensysteem in India heeft. Jarenlang heb ik met Dalits (kastelozen) geleefd en gewerkt, dus ik wist hoe negatief kaste werkt in India. Maar nu zag ik voor het eerst dat het ook anders kan. Dat was een verrijkende ervaring. Ik verheug mij erop dit soort ervaringen in te zetten als lid van de AMA-commissie.”

“Je doet recht aan wie lijdt. Als de aarde lijdt, zet je je voor de aarde in, als mensen lijden, voor mensen. Dat is voor mij missie. Niet het uitdragen van je eigen geloof. Ik geef om, ik houd van en respecteer alle mensen.”

Zuster Agatha Chikelue

Zuster Agatha Chikelue was eigenlijk nooit van plan om zuster te worden. “Als baby was ik heel erg ziek, iedereen dacht dat ik dood zou gaan. Mijn vader raadpleegde toen een traditionele genezer, die zei dat mijn ouders een offer aan de riviergodin moesten brengen. Anders zou ik het niet overleven of in ieder geval nooit trouwen en kinderen krijgen. Mijn moeder zei: geen sprake van, wij zijn christenen dus wij doen niet aan dat soort offers. Dus zo zal het wel gekomen zijn dat ik voor zuster in de wieg ben gelegd.” Ze zegt het met haar grote aanstekelijke lach. Intussen is ze heel gelukkig in haar werk met interreligieuze groepen vrouwen in Nigeria en elders in Afrika.

“Ik zie missie als iets wat voortdurend in verandering is, wat voortdurend antwoordt op de noden van de tijd. Voor mij als religieus is het nu vanzelfsprekend dat ik ga praten met moslims en zelfs vriendschappen met hen sluit. Voor mij is dialoog die leidt tot vrede een centrale boodschap van het Evangelie, een directe uitdrukking van liefde.”

Schadelijke overtuigingen

Tijdens zijn inleiding in de ochtend wees Rick van der Woud, directeur van Mensen met een Missie, al op het feit dat gelijkwaardigheid altijd iets persoonlijks is. Juist als we zelf in aanraking komen met ongelijkwaardigheid, voelen we aan den lijve wat dit met ons doet. Als zo’n ervaring persoonlijk wordt, kun je ook in beweging komen om dingen te veranderen. Dat is een belangrijk inzicht, dat Mensen met een Missie wil inzetten om haar werk nog meer kracht bij te zetten.

Aan onrecht, uitsluiting en discriminatie liggen vaak hardnekkige vooroordelen en overtuigingen ten grondslag. Als die leiden tot structurele ongelijkwaardigheid of zelfs geweld zijn die overtuigingen des te schadelijker. Maar om ze te veranderen is een lange adem nodig en zorgvuldige keuzes over hoe je dat doet en met wie. Daar wil Mensen met een Missie zich de komende jaren sterk voor maken: om schadelijke overtuigingen tegen te gaan en om te buigen naar positieve inzet voor gelijkwaardigheid.

Rick legde uit dat Mensen met een Missie dat ziet als een belangrijke missionaire opdracht. Juist omdat overtuigingen vaak verbonden zijn met waar mensen in geloven. Geloof en religie kunnen mensen bevrijden en inspireren, maar hen ook vasthouden in negatieve overtuigingen en oordelen over anderen. Het vraagt kennis en gevoeligheid voor lokale verhoudingen en religieuze sentimenten om hier op een positieve manier iets in te kunnen veranderen. En vooral ook begrip voor de lokale situatie en veel geduld. Het is de enige weg naar duurzame en structurele verandering.

Dichtbij huis

Het onderwerp gelijkwaardigheid werd ’s middags verder besproken in verschillende werkgroepen. Deelnemers konden doorpraten met zuster Sabina of zuster Agatha, en met andere AMA-commissieleden hun ideeën en vragen delen. Het leverde levendige gesprekken op. Deelnemers beaamden dat het toelaten van buitenlandse religieuzen in de AMA-commissie een goede stap is naar meer gelijkwaardigheid. Er werden ook suggesties gedeeld over hoe dit nog verder versterkt zou kunnen worden. De rol van leken werd genoemd, maar ook de vraag waarom AMA in Nederland gevestigd zou moeten blijven.

Een aantal buitenlandse missionarissen in Nederland herkende zich sterk in een subtiel gevoel van ongelijkwaardigheid. Je wordt als buitenlandse missionaris toch geacht je aan te passen aan het Nederlandse model. Het gesprek was serieus maar kreeg ook een luchtige toon toen zij voorbeelden gaven van hoe Nederlanders zogenaamd heel gelijkwaardig zijn, zolang dat maar op hun manier gaat. Het bevestigde dat je een thema als gelijkwaardigheid ook goed met humor kunt behandelen.

Zuster Agatha vertelde in haar groep uitgebreid en gepassioneerd over haar interreligieuze werk in Nigeria als voorzitter van de Cardinal Onaiyekan Foundation for Peace. Religie is in Nigeria heel belangrijk. Mensen vertrouwen de corrupte politici niet en luisteren veel liever naar religieuze leiders. Die hebben daarom veel invloed. Agatha zelf vond dat vrouwen daarin te weinig stem hadden, en richtte het Women of Faith Network op. Daarin wijst ze vrouwen ook op hun eigen kracht en verantwoordelijkheid: “Vrouwen zijn heel goed in klagen over geweld en onderdrukking. Maar ik zeg: droog je tranen en recht je rug! Wat kunnen wij doen? De geweldsplegers zijn ook jullie kinderen en familie! Ik daag jullie uit: ga met ze praten. Laten we het samen doen!”

En zo kwam de AMA-dag weer ten einde met een inspirerend slotmoment. Een dag waarop belangrijke thema’s werden besproken, ervaringen werden uitgewisseld en inspiratie werd gedeeld, aangewakkerd en vermenigvuldigd.