Vorige week vonden in de Filipijnen presidentsverkiezingen plaats. Een cruciaal moment voor het land dat de afgelopen jaren het geweld zag toenemen onder het bewind van president Duterte. Zijn ‘war on drugs’ werd gebruikt als excuus voor de moord op tienduizenden mensen die de president op welke manier dan ook tegenspraken. De twee voornaamste kanshebbers op het presidentschap tijdens deze verkiezingen waren Ferdinand ‘Bong Bong’ Marcos jr – zoon van voormalig dictator Ferdinand Marcos – en de liberale Leonora ‘Leni’ Robredo.

Alfons van Zijl, een relatie van Mensen met een Missie, woonde en werkte sinds 1986 in de Filipijnen. Afgelopen week bezocht hij het kantoor van Mensen met een Missie en vertelde ons over zijn ervaringen daar. Als buitenlander die samenwerkte met lokale non-profitorganisaties werd het voor hem gevaarlijk toen president Duterte middels een anti-opstandcampagne iedereen die hem niet zinde de mond snoerde. Zo gevaarlijk dat Alfons een jaar moest onderduiken. Iedereen die ook maar een schijn van kritiek had op het beleid of president Duterte zelf werd als communist bestempeld en daarmee een doelwit. Dit wordt ook wel ‘red-tagging’ genoemd. Red-tagging en het gevaar ervan was de afgelopen jaren de realiteit voor veel activisten, mensenrechtenverdedigers en voor individuen en groepen die openlijk een ander standpunt hebben. Zo ook voor veel van onze samenwerkingspartners.

Dictatuur

De verkiezingen die op 9 mei jl. plaatsvonden hadden een keerpunt kunnen zijn voor het geweld in de Filipijnen. Echter, de verkiezingen werden ruimschoots gewonnen door Ferdinand Marcos en zijn vice-president Sarah Duterte, dochter van de huidige president. Marcos heeft in zijn campagne meerdere malen aangegeven de koers van president Duterte wat betreft het anti-drugsbeleid en veiligheid voort te willen zetten. De Marcos-familie zelf heeft een omstreden geschiedenis in het land. Ferdinand Marcos sr kwam in 1965 democratisch aan de macht, maar kondigde in 1972 de staat van beleg af. Pas na ruim twintig jaar van corruptie en onderdrukking kwam tijdens de revolutie van 1986 een einde aan het dictatoriale Marcos-regime. Bij de oudere generaties staat deze donkere periode voor altijd in het geheugen gegrift. Je zou denken dat geen enkele Filipino dictatuur van toen terug wil. Toch is Marcos jr populair, voornamelijk onder de armste kiezers.

Verdraaide feiten

Onze lokale coördinator Mabel Carumba legt uit hoe dat kan: ‘De afgelopen decennia heeft de Marcos-familie hard gewerkt aan het ‘herzien’ van onze geschiedenis. Ze verdraaien verhalen uit het verleden, met name door het verspreiden van nepnieuws en desinformatie via sociale media.’ Zo kon het gebeuren dat vele arme Filipino’s het idee hebben dat het leven ten tijde van de dictatuur van de Marcos-dynastie veel beter was dan nu. Terwijl uit cijfers blijkt dat de armoede in die periode juist groter was. Mabel: ‘Veel van wat mensen elke dag op sociale media zien zijn halve waarheden, bewerkte video’s die mensen in verwarring brengen. Vooral de jongere mensen die de geschiedenis niet zo goed kennen, geloven de informatie die ze voorgeschoteld krijgen. Vaak zijn deze bewerkte video’s ook bedoeld om de tegenstanders van Marcos in een kwaad daglicht te zetten.’

Veel van wat mensen elke dag op sociale media zien zijn halve waarheden, bewerkte video’s die mensen in verwarring brengen.

Katholieke leiders

Tegenstander Leni Robredo besloot zich pas laat kandidaat te stellen voor het presidentschap. Haar liberale standpunten bezorgden haar desalniettemin veel steun van oppositiepartijen en lokale religieuze en gemeenschapsleiders in het land, voornamelijk op het eiland Mindanao. Veel van haar supporters werden door de regering Duterte echter gemarkeerd als communist. In verkiezingstijd zoeken kandidaten vaak de steun van de verschillende religieuze groepen. Grote christelijke groepen spraken hun steun uit aan Marcos. Mabel: ‘Traditioneel gezien mengen katholieke leiders zich niet in de verkiezingen. Dit jaar zeiden sommige bisschoppen, priesters en diakenen echter dat ze moesten breken met de kerkelijke traditie van onpartijdigheid. Ze beschreven deze verkiezingen als een strijd tussen waarheid en onwaarheid, en spraken hun steun uit voor Robredo. Ze maken zich ernstig zorgen over de verdraaiing van de feiten rond de meedogenloze jaren van dictator Marcos. Ze stelden dat ze niet zomaar konden toekijken en het lot van het land konden overlaten aan valse en misleidende informatie, dat als doel heeft de geschiedenis te veranderen.’

Toenemende spanningen

In de tweede helft van 2021, in aanloop naar de verkiezingen, begonnen de spanningen in het land al op te lopen. Verdeeldheid en geweld binnen gemeenschappen nam toe. Mindanao – het eiland waar Mensen met een Missie actief is – is altijd kwetsbaar geweest tijdens verkiezingen, zo ook nu. Er zijn gevallen van het kopen van stemmen, verkiezingsgeweld en andere incidenten. Politici strijden op allerlei manieren om de steun en loyaliteit van gemeenschapsleiders en de inwoners van het eiland. Mabel: ‘Kiezers worden gemanipuleerd en omgekocht. Er zijn ook diverse schietincidenten en bombardementen geweest. Er was intense rivaliteit en geweld gaande tussen concurrerende lokale groepen in bepaalde gebieden. Alles met als doel verkiezingsactiviteiten te verstoren en mensen te ontmoedigen te stemmen op ‘hun’ kandidaat.’

Kiezers worden gemanipuleerd en omgekocht.

Hoop

Veel van onze samenwerkingspartners op Mindanao werken met gemarginaliseerde groepen en zijn zeer uitgesproken als het gaat over mensenrechten en de bescherming van land en milieu. Ze maken zich hard voor hun recht op sociale basisvoorzieningen en staan op tegen corruptie en slecht bestuur. Veel van onze partners steunden Robredo. Ze zagen haar als een van de beste kandidaten om het soort politiek en leiderschap van Marcos en Duterte te stoppen. Onze lokale samenwerkingspartners zijn voortdurend alert op mogelijke gevolgen van de verkiezingen op hun activiteiten die als doel hebben om verdeeldheid en religieuze intolerantie te verminderen. Zo organiseerden een aantal partnerorganisaties de afgelopen periode speciale activiteiten om hun gemeenschappen bewust te maken van hun keuzevrijheid, kiezersmanipulatie, nepnieuws en het belang van eerlijke verkiezingen zonder geweld. Hoewel Robredo niet gewonnen heeft, ziet Mabel wel een positieve ontwikkeling. ‘Veel organisaties, religieus leiders, kunstenaars, jongeren en zelfs niet-stemgemachtigden verenigden zich in hun campagne voor Robredo. Het heeft de verbeelding van velen geprikkeld. Deze gezamenlijke missie heeft grote massa’s mensen toch ook een beetje hoop gegeven.’