In gesprekken met lokale partners op de Filippijnen vroegen we naar hun ervaringen met hulporganisaties uit het buitenland die hen financiering geven. Wat volgde was een stroom van verontrustende verhalen: organisaties die dicteerden wat lokale gemeenschappen nodig hadden, die gedetailleerde maandrapportages eisten, hun beloftes niet nakwamen, en organisaties waarvoor ze uitgebreide bezoeken organiseerden, om vervolgens niets meer van hen te horen. Deze gesprekken herinneren ons eraan hoe macht – vooral de macht van kolonialisme en geld – diepe en schadelijke gevolgen kan hebben in de sector voor internationale samenwerking.
Dit bracht ons tot een kritische reflectie op onze eigen werkwijze. Hoewel we altijd al hebben gestreefd naar gelijkwaardige relaties door lokaal geleide, langetermijnsamenwerkingen en flexibiliteit, zijn we ons ervan bewust dat we onszelf voortdurend moeten blijven uitdagen. Het gesprek over macht en gelijkwaardigheid is nooit klaar; het vraagt om voortdurende reflectie en een bereidheid om te blijven verbeteren. Met dit in gedachten hebben we recentelijk twee nieuwe benaderingen van power shifting getest: trust-based giving en participatory grantmaking.
Trust-based giving: Vertrouwen in lokaal leiderschap
Met steun van een kleine Nederlandse stichting startten we een experiment: het verstrekken van twee jaar financiering aan drie inspirerende gemeenschapsleiders in Kameroen, India en Indonesië – Pascal, Yesumarian en Ika. We werken al jaren met hen samen en hadden een solide basis van vertrouwen opgebouwd, waardoor we een stap terug konden doen en hen volledig in hun leiderschap konden ondersteunen. Deze individuen staan al lange tijd middenin hun gemeenschappen en werken onvermoeibaar om de waardigheid van de meest gemarginaliseerde mensen te herstellen.
In plaats van voorwaarden op te leggen, lieten we hen beslissen hoe ze de middelen het beste konden inzetten, wetende dat zij – beter dan wie dan ook – de realiteit van hun gemeenschappen begrijpen. Op hun beurt gaven zij de mensen die ze ondersteunen de ruimte om oplossingen te vinden en zelf de regie te nemen over hun eigen vooruitgang.
Belangrijke lessen:
- Yesumarian, Ika en Pascal namen deze verantwoordelijkheid op zich, niet uit eigenbelang, maar vanuit hun sterke verbondenheid met hun gemeenschap.
- Zij richtten zich op jonge vrouwen en meisjes die te maken hebben met gendergerelateerd geweld, mensenhandel en sociale uitsluiting.
- In plaats van korte-termijnhulp boden ze duurzame oplossingen door te investeren in onderwijs en kleinschalige ondernemingen.
- Dit initiatief bevestigde het belang van vertrouwen: echte verandering gebeurt wanneer lokale leiders de ruimte krijgen om te handelen op basis van hun eigen inzichten.
Participatory Grantmaking: Zelf beslissen over financiering
In een programma gefinancierd door het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken hebben we drie jaar lang in zeven landen ervaring opgedaan met participatory grantmaking (PGM). Deze benadering daagt het traditionele model uit door besluitvormingsmacht direct in handen te leggen van degenen die het meest geraakt worden door de problematiek.
In elk land richtten onze lokale partners comités op om subsidies te beheren, selectiemethoden te ontwikkelen en gemeenschappen te begeleiden bij het vormgeven van hun eigen projecten. De resultaten waren opmerkelijk: 58 grassroots-initiatieven – variërend van interreligieuze jeugdconferenties in Irak tot voetbaltoernooien die vrede bevorderen in Ethiopië – kwamen tot leven, allemaal geleid door jongeren en vrouwen.
Belangrijke lessen:
- Voor veel deelnemers was dit de eerste keer dat zij invloed hadden op financieringsbeslissingen, en het gevoel van eigenaarschap was transformerend. Het vergrote hun zelfvertrouwen en versterkte hun betrokkenheid bij verandering.
- We moeten flexibel zijn en bureaucratische drempels minimaliseren om meer ruimte te bieden voor echte impact.
- Door lokale initiatiefnemers de regie te geven, zagen we innovatieve en op de context afgestemde oplossingen ontstaan.
- Deze aanpak bracht ook uitdagingen met zich mee: hoe vinden we de balans tussen vertrouwen en verantwoording? We zijn nog steeds op zoek naar de juiste manier om ervoor te zorgen dat onze systemen geen obstakels vormen voor gelijkwaardige partnerschappen.
De impact op gemeenschappen
Machtsverschuiving is niet alleen ethisch juist, maar onze pilots tonen ook aan dat het lokale creativiteit stimuleert en interventies beter afstemt op de context, wat duurzamere resultaten oplevert. We zagen dit onder andere in Kameroen, waar Pascal ervoor koos om alleenstaande moeders te ondersteunen die in de steek waren gelaten door soldaten gestationeerd in de stad Mora. In een cultuur waar de waarde van een vrouw vaak wordt gekoppeld aan haar maagdelijkheid, worden deze moeders door de samenleving verstoten. Zonder wettelijke middelen om vaders ter verantwoording te roepen, raakten velen verstrikt in een cyclus van armoede en geweld en werden ze vaak gedwongen tot prostitutie om te overleven.
Met de steun van Pascal besloten de vrouwen een visverkoopbedrijf op te zetten – een slimme zet gezien het tekort aan verse vis in Mora. Door te investeren in vriezers en andere essentiële apparatuur konden ze een stabiel inkomen genereren en hun economische positie versterken.
De impact van dit project is enorm. De onderneming bood niet alleen financiële zekerheid, maar bevorderde ook sociale cohesie en een sterker gemeenschapsgevoel. Veel vrouwen leerden nieuwe vaardigheden en werden vastberaden om hun gemeenschap verder te versterken met aanvullende ondernemende initiatieven. Ivone Biya vertelt: “Niemand misbruikt mij meer. Ik heb nieuwe vaardigheden geleerd, zoals naaien, en het belangrijkste: ik kan nu mijn kinderen voeden.”
Vooruitblik
Power shifting vraagt om flexibiliteit en een open houding, omdat we niet langer degenen zijn die de controle hebben. Experimenteren met deze aanpak brengt uitdagingen met zich mee, maar we zien al hoe het de betrokkenheid en het eigenaarschap van mensen en gemeenschappen versterkt. Power shifting stelt ons in staat om samen te werken op een manier die niet alleen duurzamer is, maar ook echt recht doet aan de capaciteiten en veerkracht van de mensen met wie we samenwerken.
Terwijl we deze aanpak verder verkennen, blijven we onze lessen delen en onze inspanningen uitbreiden. In 2025 zullen we een eindrapport publiceren over onze pilot met trust-based giving, waarin we reflecteren op de impact en de inzichten die we hebben opgedaan. We zullen ook de langetermijneffecten en duurzaamheid van participatory grantmaking evalueren en een toolkit publiceren.
