‘Toen eind 1998 een gewelddadig conflict in mijn geboortestad Poso uitbrak, studeerde ik theologie op Java terwijl mijn familie nog in Poso – 1500 kilometer verderop, op Sulawesi – woonde. De media schreven van alles over het geweld tussen christenen en moslims. Maar niet over hoe dit conflict had kunnen ontstaan. Ik besloot mijn afstudeeronderzoek eraan te wijden.’
Lian’s missie voor duurzame vrede in en rondom Poso ontstond uit een combinatie van haar theologie-opleiding, haar ervaringen als alleenstaande moeder in Poso en haar onderzoeken: ‘Ik wil vrouwen inspireren en ze leren voor zichzelf op te komen. Zij zijn de sleutel.’
Gemeenschappen samenbrengen
Nerlian Gogali (roepnaam Lian) groeit op in een warm en liefdevol gezin, als dochter van een predikant en een onderwijzeres. Lezen leert ze al op jonge leeftijd, wanneer haar vader de krant meeneemt naar hun huis in een dorp ten zuiden van Poso. ‘Ik vond het fantastisch mijn vader te zien lezen en wilde dat ook kunnen.’ Haar ouders zijn Lians grootste voorbeeld; als klein meisje volgt ze haar vader overal waar hij gaat. ‘Hij ging van dorp naar dorp om te preken of een dienst te geven. Zo zag ik met eigen ogen hoe je gemeenschappen bij elkaar brengt.’ Tolerantie en opstaan voor je idealen krijgt Lian ook van huis uit mee. ‘Mijn ouders gingen nooit met de stroom mee, ze waren best rebels maar ze accepteerden iedereen zoals ze waren.’
Wantrouwen en spanning
Eind 1998 gaat het mis in de Poso-regio. Er zijn bomaanslagen op markten. Huizen van moslims, hindoes en christenen worden over en weer in brand gestoken. Hele families, horend bij de religieuze minderheid in een dorp of wijk, worden omgebracht. Lian maakt het van dichtbij mee wanneer haar vader overlijdt en ze tijdelijk terugkeert van Java. ‘Het was niet veilig in ons dorp. Er werden bij ons alleen huizen van moslims in brand gestoken, maar mijn familie bestond uit zowel christenen als moslims.’ Na zo’n drie jaar tekenen lokale religieuze leiders een vredesakkoord, maar het geweld laat diepe sporen na in de verschillende bevolkingsgroepen.
Lian weigert een kant te kiezen en sluit zich tijdens haar studie op Java aan bij interreligieuze discussiegroepen. Daar ontmoet ze moslimjongeren uit Poso. ‘We praatten veel over de situatie thuis, dat zo ver weg was van ons. Christenen gaven moslims de schuld van het conflict en andersom. Maar ik zag dat het veel complexer lag. Dat wilde ik laten zien met mijn onderzoek.’ Die onvermoeibare toewijding en nieuwsgierigheid, en Lian’s latere werk voor de eerste interreligieuze organisatie van Indonesië inspireren haar om in 2009 haar eigen organisatie te starten: Mosintuwu.
Veranderen van overtuigingen
Met Mosintuwu – ‘saamhorigheid’ in de lokale taal – brengt Lian vrouwen en jongeren van verschillende geloofsgroepen bij elkaar. Die benadering was hard nodig in Poso, waar na het conflict nog veel spanning heerste. Lian: ‘Veel organisaties kwamen ons ‘helpen’ maar het werk dat ze deden was kortstondig, niet duurzaam en ze negeerden onze cultuur. Ze betaalden mensen om naar hun bijeenkomsten te komen. Terwijl wij van nature al enorm betrokken zijn bij onze gemeenschap. Daar hoef je ons niet voor te betalen. Ik vond dat wij, de mensen uit Poso, zelf veel beter wisten hoe we de problemen konden oplossen. Wij kennen de context en zien wat onze mensen nodig hebben. Mensen met een Missie deelt die visie. Dankzij hun steun kon ik de vrouwenschool beginnen.’
In Indonesië en dus ook in Poso hebben mannen een dominante rol in de samenleving. Vrouwen zorgen voor het huishouden en er wordt verwacht dat ze doen wat hun man zegt. Zo komen vrouwen ook weinig in contact met mensen met een ander geloof. Daardoor blijven vooroordelen bestaan. De vrouwenschool brengt daar verandering in. Daar komen vrouwen met allerlei religieuze achtergronden juist samen en leren ze over elkaars gebruiken en overeenkomsten. ‘Vrouwen zijn zó verschrikkelijk belangrijk in de gemeenschap en bij het veranderen van overtuigingen. Zij helpen de nieuwe generatie opgroeien zónder die vooroordelen over andere religies.’ Lian is ervan overtuigd dat iedereen een veranderaar kan zijn. Met tomeloze passie zet zij zich in voor een betere positie van vrouwen en tolerantie. Vol trots ziet ze de vooruitgang van de afgelopen jaren. ‘Vroeger was er hier geen enkele vrouw in een belangrijke positie, zoals dorpshoofd. Nu zijn het er verdeeld over de verschillende dorpen in de omgeving wel tweehonderd!’
Betere toekomst door educatie
Inmiddels biedt Mosintuwu met steun van Mensen met een Missie verschillende onderwijsprogramma’s aan. Elk programma richt zich op een ander aspect van de samenleving, waarbij de behoefte van de mensen altijd centraal staat. ‘De vrouwen die naar de vrouwenschool kwamen, namen hun kinderen mee. Maar die begrepen niet waar we het tijdens de lessen over hadden, dus creëerden we een ruimte waar kinderen met elkaar konden lezen.’ Voor oudere kinderen, die op school gescheiden van andere geloofsgroepen les kregen, werd de interreligieuze jongerenschool opgericht. En momenteel werkt Lian met een team van wetenschappers en omwonenden van het Meer van Poso aan een campagne om het gebied tot UNESCO Geologisch Erfgoed uit te roepen. Uiteraard met een onderwijselement. ‘Want,’ zo besluit Lian vastberaden, ‘zonder educatie blijven we leven in angst, uit onwetendheid over ‘de ander’, terwijl we door educatie samen kunnen werken aan de toekomst.’
