In gesprek met Nageeba Hassan Tegulwa
In het door conflicten verdeelde Uganda begon een jonge Nageeba Hassan Tegulwa haar carrière als lerares, vastbesloten om een verschil te maken. Maar al snel merkte ze dat lesgeven alleen niet genoeg was. Ze zag hoe vrouwen en jongeren het zwaarst te lijden hadden onder het geweld en extremisme dat hun gemeenschappen verscheurde. Dit bracht haar tot een belangrijk inzicht: vrede begint bij het versterken van juist deze groepen. Nu, meer dan 15 jaar later, bouwt Nageeba onvermoeibaar bruggen tussen verschillende geloofsgroepen, met als doel een vreedzame toekomst voor iedereen.
Uganda kent een lange geschiedenis van verdeeldheid. Hoe zie jij deze verdeeldheid en wat zijn de grootste uitdagingen?
‘Uganda kent inderdaad diepe religieuze en sociale verdeeldheid. Hoewel het land relatief stabiel is, blijven gemeenschappen kampen met de gevolgen van conflicten en extremisme. Vrouwen zijn vaak de eersten die in aanraking komen met deze conflicten, omdat ze als moeders, zussen en tantes dicht bij de gemeenschap staan. Ze zien de eerste signalen van radicalisering, maar weten vaak niet hoe ze hun kinderen of gemeenschappen kunnen beschermen. Jongeren zijn kwetsbaar voor extremistische groepen, vooral omdat ze weinig toekomstperspectief hebben.’
Wat heb je gedaan om deze uitdagingen aan te pakken?
‘Ik besloot contact te zoeken met de vrouwen binnen mijn gemeenschap. In de grootste moskee van Uganda vroeg ik de imam om toestemming voor het organiseren van vrouwenbijeenkomsten. Aanvankelijk kwamen er weinig vrouwen opdagen, omdat ze projecten van niet-islamitische organisaties wantrouwden. Dit maakte het moeilijk om hen te bereiken, ondanks dat ik zelf moslim ben en de sessies leidde. Maar ik bleef volhouden en ging het gesprek aan met de vrouwen, evenals met de religieuze leiders. Uiteindelijk bouwde ik een netwerk op van 33 vrouwen uit verschillende districten. Dit leidde in 2013 tot de oprichting van de eerste formele vrouwenafdeling binnen de Ugandese Moslim Raad. Voor het eerst kregen vrouwen een stem binnen de raad, waar ze nu meebeslissen over zaken die hen aangaan, zoals onderwijs en gezondheidszorg.’
Dat klinkt als een enorme prestatie. Wat is de impact van die doorbraak?
‘Het gaf vrouwen de kans om actief mee te praten over kwesties die hen direct beïnvloeden. Maar het ging niet alleen om hun eigen gemeenschap. Dialoog tussen verschillende geloofsgroepen is essentieel. In het begin was er veel wantrouwen, maar middels gezamenlijke projecten en open gesprekken begonnen we die muren af te breken. Het was mijn doel om het bewustzijn van de vrouwen in het netwerk te verbreden, verder dan alleen hun eigen religie. Ik moedigde hen aan om organisaties in hun eigen gemeenschappen te herkennen en op te zoeken die zich inzetten voor vrouwen, ongeacht hun religieuze achtergrond. Dit hielp hen te beseffen hoeveel ondersteuning beschikbaar was vanuit niet-islamitische organisaties, en het benadrukte het belang van samenwerking en partnerschappen. Zo ontstond er langzaamaan samenwerking tussen moslim- en christelijke gemeenschappen.’
Naast vrouwen zet je je ook in voor jongeren. Waarom is dat zo belangrijk?
‘Jongeren zijn de toekomst van onze gemeenschappen, maar ze zijn ook kwetsbaar voor extremisme. Zonder toegang tot onderwijs of werk lopen ze het risico gerekruteerd te worden door radicale groepen. Daarom hebben we boekenclubs opgezet op scholen. Deze clubs gaan veel verder dan leesvaardigheid: ze zijn veilige havens waar jongeren elkaar ondersteunen en op elkaar letten. Als een klasgenoot plots niet meer naar school komt, gaan ze naar diens huis om uit te zoeken waarom. Zo hebben ze in sommige gevallen kindhuwelijken weten te voorkomen, simpelweg door te signaleren en ouders direct aan te spreken. Dit laat zien hoe krachtig jongeren kunnen zijn als ze de juiste middelen en steun krijgen.’
Tegen welke uitdagingen loop je aan in jouw werk?
‘Vrouwen worden nog steeds vaak gezien als mensen die niet betrokken hoeven te zijn bij besluitvorming, zeker in religieuze contexten. Dit maakt het lastig om hen een plek aan tafel te geven, zelfs als ze daar duidelijk recht op hebben. Ook is het moeilijk om continuïteit te waarborgen. Veel van onze projecten hangen af van tijdelijke financiering, en dat maakt het uitdagend om op lange termijn impact te hebben. We proberen een cultuur van zelfvoorzienendheid te creëren, maar dat kost tijd en geduld.’
Wat inspireert je om door te gaan met dit werk, ondanks die uitdagingen?
‘Ik geloof dat vrouwen en jongeren de sleutel zijn tot duurzame vrede. Vrouwen zien de vroege signalen van extremisme in hun gemeenschappen, maar weten vaak niet hoe ze kunnen ingrijpen. Door hen te trainen in conflictpreventie, bemiddeling en het herkennen van die signalen, kunnen zij een cruciale rol spelen in het voorkomen van geweld. Hetzelfde geldt voor jongeren. Als we hen de juiste vaardigheden en middelen geven, kunnen zij hun gemeenschappen helpen beschermen.’