Van 26 januari tot 3 februari 2025 stonden Nairobi en Mombasa in het teken van een internationale uitwisseling over de preventie en aanpak van gewelddadig extremisme. Deze bijzondere bijeenkomst, georganiseerd door JISRA en Mensen met een Missie, bracht beleidsmakers, leiders uit het maatschappelijk middenveld en veiligheidsexperts uit Kenia, Indonesië en andere landen samen. Het doel was om lokale aanpakken te versterken door middel van gemeenschapsgerichte oplossingen. De intensieve uitwisseling leidde tot een versterkte internationale samenwerking en concrete stappen, waaronder de intentie om een Memorandum of Understanding (MoU) tussen Indonesië en Kenia op te stellen voor toekomstige samenwerking in strategieën ter preventie en aanpak van gewelddadig extremisme.
Een platform voor onderlinge kennisuitwisseling
Tijdens de uitwisseling gingen belangrijke stakeholders met elkaar in gesprek, waaronder Kenia’s National Counterterrorism Centre (NCTC), Indonesiës National Counter Terrorism Agency (Badan Nasional Penanggulangan Terorisme: BNPT) en maatschappelijke organisaties zoals KECOSCE, Peace Generation en AMAN Indonesia. Gedurende negen dagen wisselden deelnemers ervaringen uit, gingen ze in gesprek met gemeenschappen en bezochten ze lokale initiatieven om te leren hoe geweld en radicalisering kunnen worden voorkomen door samen te werken met mensen ter plaatse.
Het evenement werd geopend met een diner in Nairobi, georganiseerd door de Indonesische ambassade. Ambassadeur Mohamad Hery Saripudin benadrukte het belang van samenwerking tussen overheid en maatschappelijke organisaties om gewelddadig extremisme te bestrijden. Dit werd gevolgd door een groepsgesprek, ingeleid door de directeur van het National Counter Terrorism Center, de heer Kigen. Hij onderstreepte hoe essentieel een brede, gezamenlijke aanpak is waarbij de hele samenleving en alle overheidslagen betrokken worden. Dit principe vormde de basis voor de rest van de uitwisseling, waarin de nadruk lag op het belang van lokaal gewortelde strategieën.
Leren van gemeenschappen: veldbezoeken in Mombasa en Kilifi
In Mombasa verdiepten de deelnemers zich in verschillende manieren waarop strategieën ter preventie en aanpak van gewelddadig extremisme lokaal worden toegepast. Vrouwelijke leiders uit Kenia en Indonesië deelden hun ervaringen met het tegengaan van extremistische rekrutering. Ze bespraken niet alleen preventie, maar ook de vaak over het hoofd geziene rol die vrouwen spelen binnen extremistische netwerken. Vrouwen zijn niet alleen slachtoffers, maar kunnen ook actieve facilitators of zelfs rekruteerders zijn. Hun betrokkenheid bij het vertellen van alternatieve verhalen en het verspreiden van positieve boodschappen is daarom essentieel.
Een bezoek aan Kilifi County bood een inkijkje in hoe Kenia zijn aanpak afstemt op lokale behoeften. Hier werken overheid, religieuze leiders en maatschappelijke organisaties samen binnen het County Engagement Forum om concrete actieplannen op te stellen en uit te voeren. Dit model heeft bewezen effectief te zijn in het verminderen van rekrutering door extremistische groeperingen en in het versterken van vertrouwen tussen gemeenschappen en veiligheidsdiensten.
Tijdens een bezoek aan Kwale County deelden de Kaya-leiders, hoeders van de heilige bossen, hun inzichten over de relatie tussen klimaatverandering en de kwetsbaarheid van jongeren voor extremistische rekrutering. Stephanie Joubert, JISRA-programmacoördinator voor Kenia en Indonesië, vertelt: ‘Een van de leiders legde uit hoe jongeren, die zien dat hun familiegrond verdwijnt, zich hopeloos voelen. Extremistische groepen maken daar misbruik van door hen geld en een schijnbaar doel aan te bieden. Het beschermen van deze heilige plekken draait niet alleen om natuurbehoud, maar ook om het beschermen van gemeenschappen tegen radicalisering.’
Belangrijkste inzichten
Lokaliseer strategieën – Zowel Kenia als Indonesië lieten zien dat nationaal beleid effectiever wordt als het is afgestemd op de lokale context. De Keniaanse County Action Plans, waarbij gemeenschappen betrokken worden bij het opstellen en uitvoeren van maatregelen ter preventie en aanpak van gewelddadig extremisme, bleken een best practice die ook elders toepasbaar is.
De onderbelichte rol van vrouwen – Vrouwen zijn niet alleen slachtoffers van gewelddadig extremisme, maar kunnen ook betrokken zijn bij de werving en verspreiding van extremistische ideologieën. In Indonesië worden vrouwen actief betrokken bij beleid en discussies over de preventie en aanpak van gewelddadig extremisme op nationaal niveau, een interessant inzicht voor Kenia.
Jongeren, technologie en online radicalisering – Deelnemers erkenden de groeiende dreiging van online radicalisering en het belang van innovatieve interventies, vooral gericht op jongeren. Beide landen deelden ervaringen met socialmedia-campagnes, digitale storytelling en educatieve initiatieven om extremistische narratieven te weerleggen. Indonesiës strategie om tegen-radicaliseringsboodschappen te integreren in games en online platforms bood een interessante inspiratie.
Economische kwetsbaarheid als drijvende kracht achter rekrutering – Extremistische groepen maken misbruik van economische onzekerheid. In Indonesië worden jongeren soms geradicaliseerd in ruil voor schuldverlichting, terwijl in Kenia klimaatverandering jongeren extra kwetsbaar maakt. Economische empowerment moet daarom een integraal onderdeel zijn van strategieën ter preventie en aanpak van gewelddadig extremisme.
Duurzame impact
Het evenement werd afgesloten bij de Indonesische ambassade in Nairobi, waar deelnemers hun bevindingen en aanbevelingen presenteerden. Deze samenwerking wordt voortgezet met een gepland bezoek aan Indonesië later dit jaar, waar verdere uitwisseling van kennis en ervaringen zal plaatsvinden.
Een belangrijke uitkomst van de week was de toezegging tot voortdurende samenwerking tussen de belangrijkste stakeholders. Binnenkort zal een Memorandum of Understanding (MoU) worden ondertekend tussen BNPT en NCTC, waarmee kennisuitwisseling, gezamenlijk onderzoek en versterking van de rol van maatschappelijke organisaties in de preventie en aanpak van gewelddadig extremisme worden geformaliseerd. Dit akkoord zal zich richten op genderinclusie, jongerenparticipatie en het tegengaan van online radicalisering, zodat de inzichten uit deze uitwisseling worden omgezet in concrete, duurzame strategieën.
Terugblikkend op de bijeenkomst zei Rick van der Woud, directeur van Mensen met een Missie: ‘Wat me het meest bijblijft, zijn niet alleen de beleidsdiscussies, maar vooral de veerkracht van de mensen die dagelijks aan vrede werken. Hun toewijding en vastberadenheid maken echt het verschil.’
In een wereld waar gewelddadig extremisme een voortdurende dreiging vormt, onderstreepte deze uitwisseling een fundamentele waarheid: veiligheid is het sterkst als ze geworteld is in gemeenschappen, gebaseerd op vertrouwen en gedreven door inclusieve samenwerking.
