Elizabeth Moreno Barco komt op voor de rechten van Afro-Colombianen
Elizabeth Moreno Barco heeft haar leven gewijd aan het beschermen van de Afro-Colombiaanse gemeenschap. Ze komt op voor de rechten van de inwoners van de provincie Chocó in het Westen van Colombia. Haar moed gaf haar de bijnaam de vrouw van ijzer. ‘Het strijden voor vrede mogen we nooit opgeven. Dat zijn we aan onze kinderen verschuldigd.’
Elke dag stapt Elizabeth Moreno Barco (52) in een lancha. Met deze lange, smalle vissersboot reist ze naar afgelegen gemeenschappen in het regenwoud van West-Colombia. Chocó is een onbegaanbaar gebied. Bekend om de rijke natuur, vele rivieren en het goud dat er te vinden is. Tot zover het idyllische beeld. Want haar reizen zijn gevaarlijk.
Het leven in Chocó
Chocó wordt beheerst door gewapende groepen, zoals het nationale bevrijdingsleger ELN. Ze dwingen de inwoners, boeren die leven in kleine gemeenschappen langs de rivieren, coca te verbouwen voor de cocaïnehandel. Ze dwingen hen om te werken in illegale goudmijnen of om bos te kappen. Ze vervuilen de San Juan-rivier en verdrijven hele gemeenschappen van hun geboortegrond. Als je hen tegenwerkt word je vermoord. Daarom vluchten veel inwoners naar de steden. De overheid is in de afgelegen gebieden niet aanwezig. Alleen in de steden is er politie en zijn er ziekenhuizen en scholen. In de steden worden deze veelal Afro-Colombiaanse mensen – waarvan de voorouders uit Afrika naar Colombia zijn gehaald om als slaaf te werken – echter gediscrimineerd. En ook daar heersen de drugsbendes en gewapende strijders. In deze moeilijke omstandigheden komt Elizabeth op voor de rechten van de Afro-Colombianen en anderen die worden uitgesloten en onderdrukt.
Als je de gewapende groepen tegenwerkt word je vermoord.
Opofferingen
Elizabeth groeide op in Togoramá, een van de afgelegen gemeenschappen aan de Pacifische kust. ‘Als ik de ritmische slaapliedjes uit mijn kindertijd hoor, zie ik de dorpen uit mijn jeugd weer voor me. Vredig op de hellingen van de San Juan rivier. De deuren van hun huizen altijd open.’ Elizabeth is de dochter van boeren die leefden van akkerbouw, visvangst en het houden van dieren. Omdat in hun buurt geen middelbare school was, verhuisden haar ouders naar de stad. Elizabeth bleef achter om te werken, zodat haar zussen en broer naar school konden. Ze kreeg al jong een zoon en werkte in verschillende steden als huishoudelijke hulp of kindermeisje om geld naar haar zoon te kunnen sturen. Met haar ervaring als jonge moeder, die de eindjes aan elkaar moest knopen, hielp ze in Cali andere moeders en kinderen. Zo zette ze haar eerste stappen als activiste.
Als vrouw in de dorpsraad
‘In 1993 kwam er een wet die de leefgebieden van Afro-Colombiaanse mensen en van andere mensen die al van oudsher in deze gebieden leven, moet beschermen. Die moet zorgen dat hun rechten erkend en gerespecteerd worden. De dorpsraad van elke gemeenschap voert deze wet uit’, vertelt Elizabeth over deze belangrijke ontwikkeling in haar land. ‘Ik wilde meehelpen om mijn geboortegrond te beschermen en sloot me aan bij de dorpsraad.’ Toen ze het een aantal jaar later tijdens een conflict durfde op te nemen tegen een gewapende man, zagen dorpsgenoten haar grote betrokkenheid. Hun respect voor Elizabeth groeide. In 2012 werd ze gekozen als eerste vrouwelijke vertegenwoordiger van alle dorpsraden in het gebied Subzona del Bajo San Juan. Een gebied waarin 73 gemeenschappen liggen. Inmiddels is Elizabeth een van de belangrijkste gemeenschapsleiders van haar regio.
Ze vermoorden onze mannen, rekruteren onze zonen voor hun gewapende strijd en verkrachten onze dochters.
Onderhandelen met gewapende groepen
Haar moed en doorzettingsvermogen zorgen ervoor dat ze aan tafel komt bij guerrillastrijders, regeringsleiders, ministers en ambassadeurs. In Cuba nam ze deel aan de vredesbesprekingen met de FARC en kreeg ze het voor elkaar dat vijf gemeenten uit de regio expliciet werden opgenomen in de ontwikkelingsplannen. Ondanks de wet uit 1993 en het vredesakkoord met de FARC is het geweld in de plattelandsgebieden niet afgenomen. Op sommige plekken is het zelfs verergert na het vredesakkoord. Met het terugtrekken van de FARC kwamen andere gewapende groepen die de strijd om de rivier en zijn kostbaarheden voortzetten. ‘Wij vrouwen zijn het meest slachtoffer’, vertelt Elizabeth. ‘En we worden steeds opnieuw slachtoffer. Ze vermoorden onze mannen, rekruteren onze zonen voor hun gewapende strijd en verkrachten onze dochters. We zijn de moeders van de slachtoffers én de moeders van de daders. Maar niemand luistert naar ons. De mensen zwijgen. Bang om de situatie erger te maken.’ Ook gemeenschapsleiders, zoals Elizabeth zijn in gevaar. Met bedreigingen en moorden op lokale activisten proberen de gewapende groepen de bevolking te laten zwijgen. Nergens ter wereld is het voor gemeenschapsleiders zo gevaarlijk als in Colombia.
Laat van je horen
‘Vrede is niet alleen het neerleggen van wapens. Het is ook het recht om te zijn. Het recht op je cultuur, tradities en geboortegrond’, stelt Elizabeth. ‘Mijn doel is om de eerste vrouwelijke burgemeester van mijn gemeente San Juan te worden. Zodat ik door kan gaan met het verdedigen van ons grondgebied en onze manier van leven. Als in dit gebied werkgelegenheid komt, onderwijs, gezondheidszorg en ruimte voor ontspanning, dan zal ook niemand vertrekken of zich met illegale zaken bezighouden, zoals de regering dat noemt. Er is geen alternatief. Laat ons alsjeblieft niet alleen in deze strijd voor vrede. We hebben de internationale gemeenschap nodig om onze vredesprocessen zichtbaar te maken. Want wij leven nog steeds in oorlog.’
