Vijfendertig jaar geleden ontvluchtte Agnes Atok (67) de burgeroorlog in Zuid-Sudan, nadat haar man was vermoord. Met haar dochter en kleinkinderen zocht ze bescherming in de Kiryandongo-regio in Uganda, waar ze hertrouwde. Haar nieuwe man bleek echter een agressieve alcoholist die haar mishandelde. Met hulp en ondersteuning van zuster Judith Athieno, samenwerkingspartner van Mensen met een Missie, verzamelde ze de moed om op eigen benen te staan. Nu helpt ze zelf vluchtelingen en slachtoffers van huiselijk geweld.

Bang en kwetsbaar als Agnes was bij aankomst in Uganda, dacht ze dat hertrouwen het beste zou zijn voor haar toekomst. Maar als snel kwam ze erachter dat haar nieuwe man een gevaar was voor haar en haar kleinkinderen. Agnes: ‘Mijn man had nog vijf andere vrouwen, en hij mishandelde ons allemaal. Mijn dochter was teruggegaan naar Zuid-Sudan maar de kleinkinderen woonden bij mij en deze man. Ik realiseerde me dat dit een gevaarlijke situatie was voor ons allemaal.’ Maar haar man verlaten vond Agnes doodeng. ‘Waar zou ik dan heengaan? Wat zou er van mij worden? Ik kon me geen voorstelling maken van een leven zonder een man.’

Ik vond het doodeng om mijn gewelddadige man te verlaten. Agnes Atok

Emotionele hulpverlening

Terwijl ze het geweld moest verduren en probeerde haar angst te overwinnen, ontmoette Agnes zuster Judith Athieno. Judith en haar team bieden met steun van Mensen met een Missie al jarenlang traumaverwerking en emotionele hulpverlening aan vluchtelingen in Uganda. Agnes: ‘Ik vertelde Judith over mijn huwelijksproblemen en mijn angst en onzekerheid. Zij benadrukte dat het welzijn van mijn vier kleindochters mijn grootste zorg en belangrijkste taak was. De gesprekken met haar deden me inzien dat ik een keus had. Dat ik het alleen kon redden. Haar woorden en liefde hielpen me met een positievere blik naar de toekomst te kijken. Dat gaf me de moed om bij mijn agressieve man weg te gaan.’

‘Zuster Judith hielp mij om mijn leven opnieuw op te bouwen en om mijn ervaringen te verwerken.’

Opgelucht maar getraumatiseerd en nog steeds bang en onzeker, trok Agnes in een klein leegstaand huisje in het dorp. Ook in de periode nadat Agnes haar man had verlaten, bleef Judith bij Agnes langskomen voor steun. Agnes: ‘Zuster Judith was er altijd voor me, wat ik ook nodig had, wanneer dan ook. Ze gaf me praktische spullen die ik miste in het huisje zodat ik beter kon zorgen voor mijn kleinkinderen. Ik voelde me heel kwetsbaar en hopeloos maar zuster Judith hielp mij om mijn leven opnieuw op te bouwen en om mijn ervaringen te verwerken. We praatten heel veel.’

Traumaverwerking

Naast de huisbezoeken van Judith, neemt Agnes ook deel aan praatgroepen die gericht zijn op traumaverwerking. Agnes: ‘Zuster Judith leerde mij en andere vluchtelingen hoe we met stress en trauma konden omgaan. We dansten en zongen samen, deelden onze verhalen met elkaar en steunden elkaar. Dit zorgde langzamerhand voor meer ontspanning en opluchting, we leerden ook geloven dat er mensen zijn die om ons geven. Het traumaverwerkingsprogramma heeft me enorm geholpen. Ik wist eerst niet hoe ik de problemen in mijn leven kon oplossen, maar nu kan ik helder nadenken.’

We leerden dat er mensen zijn die wél om ons geven. Agnes Atok

 

Nu, ruim tien jaar later straalt Agnes zelfvertrouwen uit en heeft een brede lach op haar gezicht. Tegenwoordig helpt ze zuster Judith met huisbezoeken aan andere vluchtelingen en slachtoffers van huiselijk geweld. ‘Mede dankzij Judith ben ik nu een sterke vrouw die alles aankan. Ik weet nu bijvoorbeeld beter hoe ik mijn huishouden moet runnen, hoe ik mijn kleinkinderen een goede opvoeding kan meegeven en hoe ik conflicten met mijn buren op een vreedzame en harmonieuze manier kan oplossen.’

Geweld tegen vrouwen

Hoewel in het Uganda de laatste jaren rustiger is, is geweld tegen vrouwen nog steeds een groot probleem. Daarnaast zijn er veel getraumatiseerde vluchtelingen die in Uganda proberen een nieuw leven op te bouwen. Judith Athieno: ‘Het leven hier in Uganda is niet makkelijk. Er heerst veel armoede. Velen hebben helemaal niks, geen inkomen, geen voorzieningen en de zorg is slecht.’ Sinds 1994 werkt zuster Judith met vluchtelingen. ‘Deze mensen hebben zoveel meegemaakt, vooral de vrouwen, die naast oorlog ook vaak thuis met geweld te maken hebben.

Deze mensen hebben zoveel meegemaakt, vooral de vrouwen, die naast oorlog ook vaak thuis met geweld te maken hebben. – Judith Athieno

Met hen werk ik aan traumaverwerking, ik luister naar ze, geef sociaalpsychologische therapie en trainingen over geweld en gelijkheid tussen mannen en vrouwen, zodat ze hun verleden een plek kunnen geven, en door kunnen.’ Naast de huisbezoeken en therapie richt zuster Judith zich op hulp aan mensen die in armoede leven, aan groepen die buitengesloten worden, en met name aan vluchtelingen met HIV/AIDS en Ugandezen die hun huis moesten ontvluchten vanwege geweld. ‘Tevens probeer ik anderen te inspireren om een actieve rol te spelen binnen de maatschappij. Ik geef workshops over zelfredzaamheid, het verminderen van armoede, duurzame ontwikkelingen en hoe om te gaan met problemen.’

Mede dankzij de tomeloze inzet van Judith en haar team, heeft Agnes haar verleden een plek kunnen geven, weet ze dat ze geweld niet hoeft te accepteren en ziet ze het leven positief tegemoet. Judith: ‘Toen ik Agnes voor het eerst zag was ze gebroken en verward. Als ik nu naar haar kijk, zie ik een krachtige, energieke vrouw. De omstandigheden hier zijn niet makkelijk. De oorlogen om ons heen drukken nog steeds op onze gemeenschappen. Dankzij het medeleven van de donateurs van Mensen met een Missie kunnen we een deel van de pijn verlichten. Het is mijn wens om het collectieve trauma van deze gemeenschappen te helen. Dat kan ik niet alleen, maar ik zie het als mijn roeping om onze mensen te helpen.’