Opgroeiend in een gezin waarin vrijwel iedereen op de barricades stond, is het niet gek dat Bahar Munzir (48) al op jonge leeftijd actievoerde voor betere rechten voor vrouwen in Koerdistan. Als algemeen directeur van People’s Development Organization (PDO), samenwerkingspartner van Mensen met een Missie, helpt ze dagelijks vrouwen die lijden onder haat en geweld, en vecht ze tegen de ongelijke behandeling van vrouwen. ‘Mijn droom is een wereld waarin niemand wordt onderdrukt op basis van geslacht.’

‘Momenteel werk ik aan een zaak van een jonge vrouw die op haar zestiende zwanger raakte nadat ze was verkracht door haar broer. Haar familie forceerde haar om haar aangifte aan te passen en te zeggen dat de relatie met haar toestemming was. Dan hoefde haar broer niet voor 20 jaar de gevangenis in. Nu hoeft hij maar 7 jaar, maar zij ook! En als ze de waarheid vertelt zal haar familie vermoorden op de dag dat ze de gevangenis uitkomt.’ Bahars hele gezicht is betrokken van boosheid terwijl ze praat. ‘Toen ik me toewijdde aan het helpen van deze vrouw heeft die broer gedreigd mij ook te vermoorden. En dat was niet de eerste keer dat ik doodsbedreigingen kreeg omdat ik me uitspreek en opsta voor vrouwenrechten.’

Vrouwen worden verkracht en vervolgens vermoord of in de gevangenis gezet. Ik kan de situatie in Koerdistan niet de rug toekeren. Bahar Munzir

Activisme in het DNA

Bahar Munzir is een activiste pur sang die spreekt met vuur in haar ogen. Ze had ervoor kunnen kiezen om na haar studie in Noorwegen daar te blijven, ze had een goede baan bij het Rode Kruis en werkte aan projecten met het ministerie. Maar ze besloot terug te komen naar Koerdistan. ‘Ik verdien hier vele malen minder, maar ik kan de situatie in Koerdistan niet de rug toekeren. Vrouwen worden verkracht en vervolgens vermoord of in de gevangenis gezet. Zowel de cultuur als het rechtssysteem behandelen vrouwen met complete andere normen dan mannen. Het werk van PDO heeft mijn hart, ik ben hier en ik doe dit omdat ik zo de samenleving kan helpen.’

‘Rond mijn veertiende begon ik aandacht te besteden aan de boeken in huis en na te denken over vrouwenrechten’

Nog voordat Bahar geboren was, was haar vader al zeven keer gearresteerd vanwege zijn politieke en activistische activiteiten. ‘Mijn zes broers waren tegen het toen regerende Baath-regime en gingen vaak de straat op om te protesteren.’ Als jongste telg in een politiek zeer uitgesproken gezin in Koerdistan, kwam Bahar Munzir al jong in aanraking met activisme. ‘Ik hoorde mijn broers vaak politieke discussies voeren. Rond mijn veertiende begon ik aandacht te besteden aan de boeken in huis en na te denken over vrouwenrechten.’ De moord op haar achttienjarige buurmeisje versterkte het gevoel van onrecht van Bahar. ‘Zij was zwanger, mogelijk na een verkrachting. De dokter wilde geen abortus doen, dus nam haar vader haar mee naar zijn dorp waar ze vermoord werd.’ Na de val van het Baath-regime in 1991 ging Bahar zelf ook de straat op. ‘Ik schreef leuzen op muren, organiseerde vrouwenbijeenkomsten, protesten en andere acties om aandacht te vragen voor de slechte behandeling van vrouwen in ons land.’

Verslechterde situatie

Terugkijkend op die periode realiseert Bahar zich dat de situatie van vrouwen in Koerdistan er eigenlijk niet beter op is geworden. ‘Er was toen ik jong was een grotere beweging die opstond voor vrouwenrechten. Met de jaren is de politieke Islam steeds groter geworden en daarmee de onderdrukking van vrouwen ook. De urgentie van ons werk is alleen maar groter geworden, juist omdat er minder ruimte is voor een tegengeluid.’ Bahar herinnert zich bijvoorbeeld dat vrouwenbesnijdenis in haar jeugd een minder groot probleem is dan nu. ‘De samenleving is op sommige punten niet vooruit maar achteruit bewogen. Het vrouwenquotum in de politiek is slechts voor de show, om het te doen lijken alsof ze iets doen. Ondertussen lachen de mannelijke parlementariërs vrouwen uit als ze iets willen zeggen in het parlement.’

Met de jaren is de politieke Islam steeds groter geworden en daarmee de onderdrukking van vrouwen ook. Bahar Munzir

 

Gelukkig zijn sommige dingen ook wél veranderd, mede dankzij de tomeloze inzet van Bahar en PDO. De organisatie werkt aan het veranderen van wetten en beleid in Irak en Koerdistan en het vergroten van het bewustzijn en de kennis over vrouwenrechten,   kindhuwelijken, vrouwenmoord en -besnijdenis. Daarnaast organiseert Bahar protesten, educatieve activiteiten in kleine dorpen en ondersteunt vrouwen die te maken hebben met geweld, onderdrukking en discriminatie. Bahar: ‘We hebben ervoor gezorgd dat er een wet op huiselijk geweld is gekomen. Zonder die wet zou het nog steeds legaal zijn voor een man om zijn vrouw te slaan, zoals in Irak nog steeds het geval is. Er is ook eindelijk een wet die vrouwenbesnijdenis verbiedt. Dit is de eerste plaats in het Midden-Oosten waar zo’n wet bestaat.’ Maar écht blij met de Koerdische overheid is Bahar niet. ‘Als je denkt aan de regering in Koerdistan, waar denk je dan aan? Juist, een groep mannen. In landen waar meer gelijkwaardigheid is tussen man en vrouw, zie je ook véél meer vrouwen in de politiek en het bedrijfsleven. Hier is dat het tegenovergestelde.’

We hebben ervoor gezorgd dat er nu een wet op huiselijk geweld is. Zonder die wet zou het nog steeds legaal zijn voor een man om zijn vrouw te slaan, zoals in Irak. Bahar Munzir

Sociale verandering

Precies om die reden blijft Bahar doorgaan met haar werk. Naast het helpen van vrouwen die lijden onder haat en geweld, en het vergroten van het bewustzijn over vrouwenrechten, wil ze dat het parlement verantwoording aflegt voor het beleid en dat er in de gaten wordt gehouden dat nieuwe wetten ook daadwerkelijk geïmplementeerd en gemonitord worden. ‘Het parlement is een instituut dat een impact op sociale verandering kan hebben. Ik wil dat ze laten zien wat ze doen met betrekking tot vrouwenrechten, niet alleen in algemeen beleid maar met concrete acties. Er móet meer aandacht komen voor deze problemen, er móet meer gedaan worden. Ik zal me altijd blijven inzetten voor meer aandacht voor vrouwenrechten in Koerdistan.’